MỞ ĐẦU

Cao Bằng – tỉnh vùng núi Đông Bắc Việt Nam – là vùng đất hội tụ giữa thiên nhiên nguyên sơ, di sản địa chất độc đáo và văn hóa bản địa giàu bản sắc. Nơi đây sở hữu Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Non Nước Cao Bằng với lịch sử hơn 500 triệu năm, hàng trăm hang động, thác nước kỳ vĩ như Bản Giốc, và hệ sinh thái rừng đá vôi đa dạng. Đồng thời, di sản văn hóa của cộng đồng dân tộc Tày, Nùng, Dao (như hát Then, lễ hội Lồng tồng, kiến trúc nhà sàn) đã hình thành nên một hệ giá trị không thể thay thế.

Trong bối cảnh Việt Nam cam kết theo đuổi các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDG), Cao Bằng đang nỗ lực tích hợp bảo tồn di sản với phát triển kinh tế địa phương – đặc biệt là qua các loại hình bất động sản như khu đô thị, nghỉ dưỡng và công nghiệp. Việc lồng ghép các giá trị di sản vào sản phẩm bất động sản không chỉ giúp định vị khác biệt, mà còn tạo sinh kế bền vững cho cộng đồng và góp phần đạt các mục tiêu SDG 11 (Đô thị bền vững), SDG 15 (Bảo tồn hệ sinh thái) và SDG 17 (Hợp tác đa bên)

BẢNG THỐNG KÊ DI SẢN – BẢO TỒN TẠI CAO BẰNG

STT	Loại hình	Tên di sản/Loài/Nỗ lực bảo tồn	Mô tả ngắn gọn	Khu vực	Cơ quan quản lý	Giá trị nổi bật	Trạng thái bảo tồn	Ứng dụng tiềm năng vào bất động sản
1	Di sản thiên nhiên	Hang Ngườm Khuổi Khua	Hang động nước trong đá vôi, có thác cao 30m, giá trị địa chất quốc tế	Xã Mỹ Hưng, Quảng Hòa	Ban quản lý CVĐC Non nước CB	Cảnh quan – địa chất độc đáo	Bảo tồn danh thắng, khai thác du lịch sinh thái	Khu nghỉ dưỡng sinh thái, trung tâm hang động học
2	Di sản thiên nhiên	Hồ Thăng Hen	Hồ nước ngọt ở độ cao lớn, nước trong, không bao giờ cạn	Trà Lĩnh	Sở TN&MT + Du lịch	Giá trị sinh thái, du lịch cảnh quan	Đã được quy hoạch bảo tồn	Khu nghỉ dưỡng chăm sóc sức khỏe cao cấp
3	Loài động vật	Vượn Cao vít	Loài linh trưởng quý hiếm, từng bị coi là tuyệt chủng	Trùng Khánh	FFI, Sở NN&PTNT	Giá trị bảo tồn quốc tế	Khu bảo tồn sinh cảnh Vượn Cao Vít	Khu du lịch sinh thái, giáo dục bảo tồn
4	Loài động vật	Hươu xạ (Moschus berezovski caobangensis)	Loài đặc hữu, rất nguy cấp	Bảo Lạc, Trà Lĩnh…	Sở NN&PTNT	Đặc hữu, dược liệu quý	Nằm trong NĐ 160/2013	Bảo tàng động vật, trải nghiệm sinh thái
5	Loài cây	Bách vàng, Hoàng liên chân gà, Kim cang petelotii	Cây thuốc, có giá trị khoa học và bảo tồn	Bảo Lạc, Trà Lĩnh	Sở NN&PTNT	Rất nguy cấp, có giá trị nghiên cứu	Trong Sách Đỏ Việt Nam	Cảnh quan vườn thực vật trong khu đô thị sinh thái
6	Công trình/di tích	Di tích Pác Bó	Di tích lịch sử cách mạng	Hà Quảng	Sở Văn hóa, BQL Khu di tích	Giá trị lịch sử – văn hóa quốc gia	Được quy hoạch mở rộng bảo tồn	Đô thị văn hóa, tour giáo dục lịch sử
7	Văn hóa vật thể	Kiến trúc nhà sàn Tày, Nùng, Dao	Nhà truyền thống các dân tộc, kiến trúc bản địa	Toàn tỉnh	UBND các xã, Sở Văn hóa	Văn hóa dân tộc thiểu số	Được phục dựng, khuyến khích bảo tồn	Phố nghề, làng văn hóa du lịch cộng đồng
8	Văn hóa phi vật thể	Hát Then, nghi lễ Lồng tồng	Tín ngưỡng, văn hóa lễ hội nông nghiệp	Trùng Khánh, Quảng Hòa…	Sở VH-TT-DL, cộng đồng	Văn hóa bản địa đặc sắc	Di sản quốc gia, cần bảo tồn	Không gian văn hóa trong đô thị, dịch vụ trải nghiệm
9	Dự án bảo tồn	Khu bảo tồn loài – sinh cảnh Hạ Lang	7 hệ sinh thái, hơn 10.000ha	Huyện Hạ Lang	Sở NN&PTNT	Rừng núi đá vôi, đa dạng sinh học	Quy hoạch đầy đủ	Du lịch khám phá, bảo tồn sinh thái, resort xanh
10	Dự án bảo tồn	Khu bảo tồn loài – sinh cảnh Bảo Lạc	4 hệ sinh thái tự nhiên quý	Huyện Bảo Lạc	Sở NN&PTNT	Tính đại diện đa dạng sinh học	Quy hoạch bài bản	Du lịch trekking, giáo dục môi trường
11	Dự án bảo tồn	Khu bảo tồn thiên nhiên Phja Oắc	Khu bảo tồn rừng và động vật, đặc biệt là các loài động vật hoang dã.	Huyện Nguyên Bình	Ban Quản lý Khu bảo tồn	Bảo tồn đa dạng sinh học, môi trường sống cho động vật	Bảo vệ, nghiên cứu	Khu sinh thái, nghiên cứu bảo tồn động vật hoang dã
12	Làng nghề	Làng nghề dệt thổ cẩm Tày	Nghề dệt thổ cẩm truyền thống của người Tày, tạo ra các sản phẩm văn hóa đặc sắc.	Huyện Hòa An	Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch	Giá trị văn hóa truyền thống, sản phẩm thủ công	Đang phát triển và bảo tồn	Phát triển du lịch làng nghề, khu phố nghề tại các khu đô thị
13	Làng nghề	Làng nghề đan lát Phúc Sen	Nghề đan lát thủ công của dân tộc Tày, sản phẩm được ưa chuộng trong và ngoài nước.	Huyện Quảng Uyên	Sở Công Thương Cao Bằng	Giá trị văn hóa, kỹ thuật thủ công cao, sản phẩm nổi bật	Đang phát triển và bảo tồn	Khu du lịch làng nghề, trung tâm thương mại và triển lãm sản phẩm đan lát
14	Loài cây	Cây Đỗ Quyên	Loài cây hoa quý hiếm, thường mọc ở vùng núi cao, đẹp và thu hút du khách.	Các vùng núi cao	Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn	Giá trị sinh thái, bảo vệ và phát triển du lịch sinh thái	Đang bảo vệ	Khu bảo tồn thực vật, khu nghỉ dưỡng sinh thái kết hợp tham quan hoa
15	Nỗ lực bảo tồn	Xây dựng vườn thực vật, vườn thuốc, trung tâm cứu hộ động vật hoang dã	Đã có chỉ tiêu đến 2030	Toàn tỉnh	UBND tỉnh, Sở TN&MT	Bảo tồn tri thức bản địa, giáo dục – y học	Đang triển khai	Trung tâm du lịch – giáo dục bảo tồn
16	Di sản thiên nhiên	Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Non Nước Cao Bằng	Di sản địa chất cấp thế giới, bao gồm hệ thống núi đá vôi, hang động, sông ngầm, hóa thạch và cảnh quan karst độc đáo	Bao phủ 6 huyện phía Bắc tỉnh Cao Bằng	UBND tỉnh Cao Bằng, Ban quản lý Công viên địa chất Non Nước Cao Bằng	Được UNESCO công nhận là Công viên địa chất toàn cầu năm 2018; có giá trị địa chất, sinh thái, văn hóa, khảo cổ học và cảnh quan đặc biệt	Được bảo tồn và phát triển theo tiêu chuẩn UNESCO	Phát triển khu nghỉ dưỡng sinh thái, du lịch địa chất, tuyến trải nghiệm khám phá hang động – núi đá, khu đô thị di sản kết hợp giáo dục – bảo tồn.

Chú thích: Danh sách trên tập trung các di sản và yếu tố tiêu biểu. Ngoài ra, Cao Bằng còn nhiều di sản khác như thác Bản Giốc, động Ngườm Ngao (danh thắng quốc gia), hàng chục di tích lịch sử cấp tỉnh, cùng nhiều loài động thực vật Sách Đỏ khác.

Tổng cộng, theo thống kê địa phương, tỉnh có hàng chục di tích xếp hạng quốc gia và tỉnh, 3 khu bảo tồn thiên nhiên chính, và hàng trăm loài nằm trong danh mục quý hiếm cần bảo vệ. Các giá trị văn hóa – kinh tế như kinh tế đêm (chợ đêm thành phố Cao Bằng, lễ hội đêm Phố đi bộ Kim Đồng), phố đi bộ và kiến trúc địa phương (phong cách nhà sàn, nhà trình tường người Mông) cũng đang dần được khai thác, tạo nên bức tranh đa dạng cho phát triển bền vững.

PHÂN TÍCH KHẢ NĂNG ỨNG DỤNG VÀO TỪNG LOẠI HÌNH BẤT ĐỘNG SẢN

Từ hệ thống di sản được thống kê, có thể thấy mỗi loại hình bất động sản chính như khu đô thị, nghỉ dưỡng và công nghiệp đều sở hữu nền tảng đặc thù để tích hợp yếu tố bảo tồn, tạo giá trị phát triển bền vững. Dưới đây là phân tích chuyên sâu theo từng loại hình:

Khu đô thị – Di sản văn hóa là trục chính định vị bản sắc

Khu đô thị tại Cao Bằng có thể được phát triển theo hướng “đô thị di sản xanh”, nơi các yếu tố văn hóa như kiến trúc nhà sàn, vật liệu địa phương (gỗ, đá), lễ hội truyền thống (hát Then, múa sạp) và làng nghề được tích hợp ngay trong thiết kế không gian công cộng. Ví dụ, việc phục dựng nhà cổ làm bảo tàng sống, tạo không gian trưng bày nghề truyền thống trong khu dân cư sẽ giúp hình thành bản sắc riêng, từ đó thu hút tầng lớp cư dân có nhu cầu sống trong môi trường bản địa, yên bình, nhiều cây xanh. Đồng thời, chính quyền có thể hỗ trợ quy hoạch chiều cao giới hạn và thiết kế hài hòa, như mô hình Kyoto, để giữ sự hài hòa với cảnh quan tự nhiên và lịch sử địa phương.

Khu nghỉ dưỡng – Bảo tồn sinh học và du lịch tâm linh là đòn bẩy khác biệt

Cao Bằng sở hữu địa hình độc đáo với hồ, rừng nguyên sinh và đền chùa gắn liền tín ngưỡng dân tộc thiểu số. Đây là nền tảng lý tưởng để phát triển khu nghỉ dưỡng sinh thái – chữa lành – tâm linh như tại vùng hồ Thăng Hen, vùng đệm Phja Oắc. Du khách đến không chỉ để nghỉ ngơi mà còn tham gia các tour thiền, yoga, thảo dược bản địa (giảo cổ lam, sa nhân), đêm hát Then hay lễ cầu an dân tộc Tày. Không gian này cần được quy hoạch mật độ thấp, bảo tồn thảm thực vật nguyên sinh, sử dụng xe điện hoặc thuyền kayak để giữ sự yên bình, tạo điều kiện cho mô hình du lịch chất lượng cao, kéo dài thời gian lưu trú.

Khu công nghiệp – Hướng tới vành đai xanh bảo vệ di sản

Trong bối cảnh phát triển công nghiệp của các tỉnh miền núi, Cao Bằng có thể trở thành địa phương tiên phong với mô hình khu công nghiệp sinh thái. Khu công nghiệp có thể bố trí tại vùng giáp ranh đô thị – rừng núi, sử dụng cây bản địa để trồng và tái tạo rừng, đồng thời tích hợp các thiết kế thân thiện môi trường: mái năng lượng mặt trời, tường chắn cách âm sinh học, hồ sinh học xử lý nước thải. Đặc biệt, ban quản lý khu công nghiệp có thể hợp tác với các tổ chức bảo tồn như FFI để mỗi doanh nghiệp “nhận nuôi” một mảng rừng hoặc đóng góp Quỹ bảo tồn tỉnh, từ đó nâng điểm ESG – tạo lợi thế cạnh tranh cho thu hút đầu tư quốc tế.

CASE STUDY QUỐC TẾ

Guizhou (Trung Quốc)
Tỉnh miền núi bảo tồn kiến trúc làng dân tộc, khôi phục nghề truyền thống và phát triển du lịch cộng đồng gắn văn hóa Miao – Dong. Cao Bằng có thể học cách xây dựng làng nghề sống, cải tạo công trình cộng đồng thành homestay văn hóa, và phát triển bản đồ số du lịch di sản địa phương.
Jeju (Hàn Quốc)
Đảo di sản UNESCO bảo tồn cảnh quan núi lửa, hang động và hệ sinh thái biển – phát triển mô hình nghỉ dưỡng sinh thái ngoài vùng lõi. Cao Bằng có thể áp dụng khi quy hoạch vùng đệm Công viên địa chất Non Nước, kết hợp tuyến du lịch địa chất, nghỉ dưỡng xanh và trung tâm giáo dục bảo tồn.

ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

Quy hoạch sinh thái thông minh: Tận dụng vùng đệm quanh Công viên địa chất làm “vành đai xanh”, giới hạn bê tông hóa vào vùng lõi.
Ứng dụng công nghệ xanh: Vật liệu bản địa – năng lượng tái tạo – xử lý nước bằng thực vật – IoT giám sát môi trường.
Hợp tác đa bên: Cùng FFI, UNESCO, các trường đại học quy hoạch các dự án tiêu chuẩn quốc tế.
Giáo dục cộng đồng: Bảo tàng số, công viên chủ đề giáo dục, trường học di sản.
Chia sẻ lợi ích: Dự án bất động sản trích quỹ hỗ trợ bảo tồn – người dân cùng có sinh kế, cùng bảo vệ.
VI. KẾT LUẬN

Cao Bằng không chỉ có tiềm năng về thiên nhiên, mà còn sở hữu hệ thống di sản – văn hóa – đa dạng sinh học có giá trị chiến lược. Khi biết cách tích hợp các giá trị này vào từng loại hình bất động sản, tỉnh sẽ tạo ra những sản phẩm khác biệt, bền vững, thu hút phân khúc khách hàng và nhà đầu tư mới.

Các dự án bất động sản tương lai tại Cao Bằng – dưới sự tư vấn bài bản từ các đơn vị chiến lược như Sen Vàng – sẽ trở thành một phần của câu chuyện phát triển dựa trên bản sắc, nơi di sản được gìn giữ – cộng đồng được hưởng lợi – và giá trị bền vững được lan tỏa đến các thế hệ sau.

Xem thêm tại đây:

Thông tin tổng quan Cao Bằng

Các khung báo cáo ESG phổ biến tại Việt Nam

Phát triển bền vững Khu công nghiệp/ Cụm công nghiệp

Phát triển dự án: Mô hình 4 tầng giá trị toàn diện

Trên đây là những thông tin tổng quan về “Ứng dụng di sản và bảo tồn trong phát triển sản phẩm bất động sản tại Cao Bằng” do Sen Vàng Group thực hiện. Hy vọng những nội dung này sẽ giúp các chủ đầu tư, nhà phát triển và doanh nghiệp bất động sản có thêm góc nhìn chiến lược trong việc khai thác giá trị bản địa, hướng tới phát triển bền vững và khác biệt hóa sản phẩm trên thị trường. Ngoài ra để xem thêm các bài viết về tư vấn phát triển dự án, anh chị, bạn đọc có thể truy cập trang web https://senvangdata.com.vn/.