Hồn Việt Trên Cao Nguyên ( Ứng Dụng Văn Hóa, Đời Sống, Di Tích, Di Sản Của Gia Lai – Bình Định Vào Phát Triển Bất Động Sản)

6 Tháng 7, 2025

Chiến lược phát triển BĐS du lịch sinh thái kết hợp bảo tồn văn hóa Gia Lai – Bình Định

Mục lục

1.Giới thiệu và bối cảnh sau sáp nhập Gia Lai – Bình Định

Sáng 28/4/2025, HĐND tỉnh Bình Định đã chính thức thông qua đề án hợp nhất hai tỉnh Gia Lai và Bình Định thành tỉnh mới mang tên Gia Lai. Theo Quyết định số 759/QĐ-TTg, tỉnh Gia Lai (mới) có diện tích 21.576,5 km², dân số khoảng 3,15 triệu người, với trung tâm chính trị – hành chính đặt tại TP. Quy Nhơn (hiện là tỉnh lỵ Bình Định).

Sau khi sáp nhập, Gia Lai mới trở thành tỉnh có dân số đứng thứ 2 cả nước (sau Đắk Lắk) và đứng đầu các tỉnh Tây Nguyên về quy mô. GRDP cả tỉnh đạt khoảng 242.008 tỷ đồng (xếp hạng 18/334 cả nước)

Hình ảnh 1: Vị trí địa lý tỉnh Gia Lai mới sau sáp nhập (nguồn: senvang tổng hợp)

Bình Định vốn là “cửa ngõ biển” của vùng Tây Nguyên (phía tây giáp Gia Lai, phía đông giáp biển Đông,trong khi Gia Lai sở hữu cao nguyên rộng lớn, rừng nguyên sinh và các cao điểm núi lửa. Sự hợp nhất này mở ra không gian phát triển mới, kết nối “rừng – biển” liền mạch, thuận lợi cho du lịch và bất động sản nghỉ dưỡng.

Về địa lý, tỉnh Gia Lai mới kéo dài từ các bãi biển Bình Định phía đông xuống vùng núi cao nguyên phía tây, kết hợp địa hình vừa rừng núi vừa duyên hải. Nổi bật là hai di sản được UNESCO công nhận: Khu dự trữ sinh quyển thế giới Kon Hà Nừng – Kon Ka Kinh và Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên. Cả hai đều thuộc phạm vi tỉnh cũ Gia Lai. Bên cạnh đó, Gia Lai và Bình Định giàu tiềm năng du lịch sinh thái: núi lửa Chư Đăng Ya (Gia Lai) – nơi từng được tạp chí Daily Mail bình chọn trong top 10 ngọn núi đẹp nhất thế giới, hay các hồ nước thiên nhiên, thác nước và cánh rừng nguyên sinh hàng trăm năm tuổi. Trái lại, Bình Định nổi tiếng với bờ biển đẹp (Quy Nhơn) và các di tích văn hóa lịch sử (tháp Chăm, đền đài, lăng Gia Long), cùng truyền thống võ thuật Đông Sơn. Sự tổng hòa địa lý – văn hóa này tạo lợi thế cho một vùng phát triển du lịch đa dạng, từ núi rừng Tây Nguyên đến cảnh biển miền Trung.

Di sản và giá trị văn hóa đặc trưng

Di sản văn hóa phi vật thể UNESCO và quốc gia: Gia Lai sở hữu Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên, di sản thế giới được UNESCO công nhận năm 2005.

Hình ảnh 2: Văn hóa cồng chiêng (nguồn: senvang tổng hợp)

Ở Bình Định, Võ cổ truyền Bình Định là văn hóa vật thể đặc trưng; chính phủ đang trình UNESCO công nhận võ Bình Định vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể nhân loại.

Hình ảnh 3: Võ cổ truyền Bình Định (nguồn: senvang tổng hợp)

Hai truyền thống này thể hiện tinh hoa văn hóa Tây Nguyên (cồng chiêng, lễ hội mừng lúa mới) và đất võ miền Trung (võ Bình Định). Bên cạnh đó, Gia Lai có di tích thiên nhiên được công nhận là Khu dự trữ sinh quyển thế giới Kon Hà Nừng – Kon Ka Kinh; Bình Định có nhiều quần thể di tích cấp quốc gia như Tháp Đôi Quy Nhơn, Bảo tàng Quang Trung, nhà thờ gỗ An Lâm… Tuy nhiên, về yếu tố bản sắc, hai vùng tập trung chủ yếu vào di sản phi vật thể và du lịch cộng đồng gắn với dân tộc.

Làng nghề truyền thống: Trên địa bàn hai tỉnh hiện có hàng chục làng nghề nổi tiếng lâu đời. Tại Bình Định, có làng nón ngựa Phú Gia (Phù Cát) – nghề làm nón trang trí cầu kỳ, hình tượng “long, lân, phụng, quy” độc đáo (hơn 300 năm truyền thống) – đây được xem là biểu tượng ý chí kiên cường của người đất võ.

Hình ảnh 4: làng nón ngựa Phú Gia – Phù Cát (nguồn: senvang tổng hợp)

Ngoài ra, Binh Định còn có làng tiện gỗ mỹ nghệ Nhơn Hậu (Nhơn Hậu, thị xã An Nhơn) với sản phẩm gỗ mỹ nghệ tinh xảo

Hình ảnh 4: làng tiện gỗ mỹ nghệ Nhơn Hậu (nguồn: senvang tổng hợp)

làng gốm Vân Sơn (thuộc Nhơn Hậu) truyền thống của người Chăm, và làng rượu Bàu Đá (An Nhơn) – loại rượu làm từ gạo nếp và nước giếng thiên nhiên, từng được xếp hạng top 10 đặc sản Việt Nam. Tại Gia Lai, nhiều già làng dân tộc Jrai, Ba Na ở các huyện Chư Păh, Kông Chro, Phú Thiện… âm thầm gìn giữ nghề đục tượng gỗ dân gian, làm khung cửi dệt thổ cẩm, dệt vải, nhuộm chàm, đan lát….

Hình ảnh 5: Dệt vải ở Gia Lai (nguồn: senvang tổng hợp)

Hiện Gia Lai có hơn 100 câu lạc bộ dệt thổ cẩm với hơn 1.600 phụ nữ tham gia, biến thổ cẩm thành sản phẩm văn hóa – du lịch.

Ẩm thực đặc sản: Cả hai tỉnh đều sở hữu ẩm thực phong phú, gắn liền bản sắc Tây Nguyên và duyên hải. Ở Bình Định, ngoài bánh xèo, bánh hỏi lòng heo, nem chả…, nổi tiếng có bánh tráng đa nem, bánh ít ram (Tây Sơn), cùng rượu Bàu Đá danh tiếng. Gia Lai lại ưa chuộng các món gà nướng cơm lam, cá nướng lá chuối, canh cà đắng, bơ sáp (bơ Gia Lai quả to, hạt nhỏ), cà phê và mật ong rừng. Những đặc sản này sẽ là điểm nhấn ẩm thực cho khu du lịch sinh thái kết hợp làng nghề sau đây.

Định hướng phát triển dự án du lịch sinh thái – làng nghề kết hợp BĐS

3.1. Lựa chọn vị trí dự án

Khu vực đề xuất triển khai dự án là vùng giáp ranh Gia Lai – Bình Định (khu vực cận Tây Sơn – Vân Canh ở Bình Định và Kông Chro, Ia Pa ở Gia Lai). Tọa độ điển hình khoảng 13°45′ Bắc, 108°45′ Đông.

Hình ảnh 6: Vị trị dự án (nguồn senvang tổng hợp)

Đây là nơi hội tụ các yếu tố: địa hình đa dạng (đồi núi, rừng thông, diện tích canh tác, gần hồ), đa dân tộc (Ba Na, Jrai, Mường, Dao, Cham… cư trú xen kẽ), và giao thông kết nối thuận lợi. Tuyến cao tốc mới Quy Nhơn – Pleiku đang được đầu tư sẽ rút ngắn thời gian di chuyển từ vùng biển Bình Định về núi Gia Lai xuống chỉ còn 2 giờ. Liền kề đó, quốc lộ 19 và đường Trường Sơn Đông nối thẳng Tây Nguyên với biển, thuận lợi cho du khách miền Trung và Nam Bộ. Mặt khác, vị trí này cách trung tâm Quy Nhơn khoảng 50–70 km, dễ dàng kết nối các tuyến du lịch ven biển với du lịch cao nguyên.

Khu vực này còn gần nhiều điểm du lịch, sinh thái: hồ Dak Lak (Gia Lai), rừng quốc gia Kon Ka Kinh, hồ K50, hang động và các vườn quốc gia ở Gia Lai; vùng Chư Đang Ya hoa dã quỳ nổi tiếng (Pleiku), các đồi cà phê, hồ nước tạo cảnh quan. Ở phía Bình Định là ngôi làng Quang Trung (huyện Tây Sơn), khu thắng cảnh Gáo Giồng, thác nước Trắng (Vĩnh Thạnh), cùng nhiều đồi cát và cảnh biển ở gần đó. Vị trí giáp ranh này nằm ở “biên giới xanh” Đông – Nam của Tây Nguyên và Tây Sơn, thuận lợi để kết nối sản phẩm du lịch rừng – biển liên vùng.

3.2. Quy hoạch tổng quan và mô tả không gian

Dự án dự kiến thiết kế một khu du lịch sinh thái làng nghề với các phân khu chức năng hài hòa:

Phố nghề thủ công truyền thống: Là tuyến phố chính được quy hoạch theo không gian mở. Hai bên là các gian hàng, xưởng trình diễn nghề, nhà trưng bày văn hóa dân tộc dựng theo kiến trúc bản địa (không gian nhà sàn, nhà rông thu nhỏ, vật liệu tre gỗ, gạch bùn, hoa văn thổ cẩm). Tại đây, các nghệ nhân trình diễn dệt thổ cẩm, chạm khắc gỗ, đan lát, làm chiếu, giã gạo, biểu diễn cồng chiêng và võ cổ truyền Bình Định… để du khách trải nghiệm. Khu phố nghề cũng bố trí các khu bán sản phẩm thủ công mỹ nghệ, đặc sản ẩm thực hai tỉnh. Đây sẽ là trung tâm văn hóa thương mại, nơi du khách “mua quà quê” và thưởng thức show trình diễn dân gian.

Làng nghề mẫu: Xây dựng mô hình 5–6 thôn/bản mẫu đại diện mỗi dân tộc (Jrai, Ba Na ở Gia Lai; Chăm, Kinh ở Bình Định) với nhà ở và công trình đặc trưng (nhà dài, nhà rông, nhà trình tường). Mỗi làng thiết kế khu trải nghiệm nghề cụ thể: ví dụ làng dệt thổ cẩm ở Gia Lai, làng đan lát gùi ở Phù Cát, làng làm nón ngựa ở Bình Định. Du khách có thể tham gia cùng người dân làm 2 nghề, học cách thêu hoa văn trên nón, dệt vải trên khung cửi, nhuộm chàm, chạm khắc gỗ. Khu vực này xen kẽ các vườn dâu tằm, vườn cà phê, ruộng bậc thang và ao cá – tạo cảnh quan ruộng vườn đặc trưng Tây Nguyên.

Du lịch sinh thái và cảnh quan: Giữ lại nhiều mảng rừng nguyên sinh, rừng tràm và rừng thông, kết hợp trồng thêm rừng cây bản địa (thông, bằng lăng, dã quỳ, hoa cà phê, cánh đồng hoa bồ công anh, tam giác mạch). Tại trung tâm phát triển một hồ sinh thái nhỏ (khơi tạo hoặc tận dụng hồ trữ nước sẵn có) để dạo thuyền, chèo kayak. Xung quanh hồ bố trí đường dạo bộ, cầu mây, check-in ngắm cảnh. Dự án quy hoạch không gian nghỉ dưỡng bungalow và nhà rông du lịch, homestay ven hồ, giáp rừng – tạo cảm giác hòa hợp thiên nhiên. Các khu nghỉ dưỡng bày trí nội thất đậm chất núi rừng (chiếu, thổ cẩm, tre nứa) và sân khấu ngoài trời tổ chức biểu diễn văn nghệ, múa xoang, cồng chiêng thường xuyên. Điểm nhấn là quảng trường có tượng đồng Tây Sơn Tam Kiệt và khu trưng bày võ cổ truyền Bình Định – mũi nhọn văn hóa tinh thần cả hai vùng.
Hạ tầng và bất động sản: Tuyến đường chính dẫn vào khu phố nghề có mặt cắt đủ rộng cho xe du lịch. Quy hoạch bãi đỗ xe cỡ lớn để đón khách. Phía giáp quốc lộ sẽ bố trí khách sạn và villa nghỉ dưỡng cao cấp mang phong cách bản địa (nhà sàn mở rộng thành villa, mái lợp ngói âm dương, chạm khắc hoa văn dân gian) kết hợp khu mua sắm lưu niệm. Có khu trung tâm hội nghị– tiệc cưới ngoài trời (dựng nhà rông, lễ đài lễ hội). Mảng dịch vụ bất động sản gồm biệt thự homestay, nghỉ dưỡng ven đồi – dưới chân núi, tận dụng địa hình cảnh quan. Tất cả cơ sở hạ tầng (đường giao thông, điện, nước, cáp viễn thông) được cải tạo để đảm bảo tiện nghi du lịch cao cấp.

Hình ảnh 7: quy hoạch mẫu ý tưởng (nguồn: senvang tổng hợp)

Kết cấu tổng thể dự án sẽ giống như một “thành phố văn hóa” sinh thái: trục chính là phố nghề dọc kênh đào (hướng trục Đông – Tây), chia làm 3 phân khu chính (nghệ nhân – lưu niệm, biểu diễn – quảng trường, ẩm thực – hội nghị). Vòng ngoài sẽ bố trí làng nghề mẫu xen lẫn khu biệt thự nghỉ dưỡng, công viên sinh thái, thác nước nhân tạo. Tất cả các hạng mục được thiết kế hài hòa màu sắc tự nhiên (sơn nhà màu vàng, đỏ, xanh lá, nâu; chất liệu tre nứa mộc mạc), tạo cảm giác ấm cúng, đồng nhất bản sắc dân tộc. Không gian văn hóa được bảo tồn và tôn vinh rõ nét: từ lối dẫn vào với cổng làng chạm rồng lân, đến rặng cờ Tổ quốc và cờ cộng đồng Mặt Trời Tây Sơn, nhà rong lớn gặp gỡ, chim, nai, gầm bia đá ghi truyền thuyết Tây Sơn – Tây Nguyên. Toàn bộ ý tưởng quy hoạch chú trọng phát huy giá trị văn hóa bản địa, khuyến khích du lịch bền vững, hạn chế tối đa ảnh hưởng của kiến trúc phương Tây.

Nghệ nhân làm nón ngựa Phú Gia (Bình Định) – làng nghề hơn 300 năm tuổi . Dự án sẽ phát huy các làng nghề đặc trưng như nón Phú Gia, mộc mạc nhưng tinh xảo, làm điểm đến cho du khách trải nghiệm

3.3. Đặc điểm và tính toán bất động sản

Dự án kết hợp du lịch cộng đồng với sản phẩm bất động sản (BĐS) theo mô hình “nghỉ dưỡng văn hóa”. Thống kê du lịch cho thấy nhu cầu homestay, villa ven rừng tại các tỉnh Tây Nguyên đang tăng cao do du khách muốn trải nghiệm đời sống bản địa. Ở đây, BĐS được định vị là bất động sản du lịch sinh thái – văn hóa. Cụ thể:

Loại hình BĐS: Bao gồm biệt thự nghỉ dưỡng, bungalow gỗ, nhà sàn cộng đồng (nhà trưng bày văn hóa), homestay dân tộc. Tất cả mang đậm phong cách Tây Nguyên – Nam Trung Bộ (nội thất thổ cẩm, gỗ chạm trổ, vật dụng mây tre). Phân khu nghỉ dưỡng bố trí trên đồi thoai thoải, hướng về phố nghề và hồ sinh thái. Dự án cũng đề xuất xây khu khách sạn 2–3 sao theo kiến trúc địa phương, phục vụ khách đoàn tham quan khu di tích – craft.
Chính sách và hạ tầng hỗ trợ: Với quy mô vùng mở rộng và hạ tầng giao thông (cao tốc, sân bay gần), khu vực có động lực phát triển BĐS mạnh. Ngoài đường giao thông chính, dự kiến xây bãi đỗ xe rộng, nhà điều hành, dịch vụ công cộng (y tế, an ninh, ngân hàng…) hỗ trợ khu du lịch chuyên nghiệp. Chủ đầu tư có thể triển khai phương thức hợp tác công – tư hoặc kêu gọi đầu tư nước ngoài với ưu đãi thuế và đất đai theo quy định.
Kinh tế và bản sắc: Mỗi sản phẩm BĐS sẽ được gắn với thương hiệu văn hóa: ví dụ “Biệt thự Tây Sơn” lấy cảm hứng từ phong cách Triều Tây Sơn (hình ảnh Ngũ Hổ tướng), “Resort Tây Nguyên” mô phỏng làng du lịch Tây Nguyên. Nội thất và tiện ích luôn đảm bảo yếu tố bản sắc (như hệ thống ánh sáng đèn chiêng, hình trang trí trống đồng, tượng gỗ). Cam kết rõ ràng là không làm nội thất hay khung cảnh Tây phương – châu Âu, mà duy trì “hồn Việt – Tây Nguyên”.

3.3. Bảo tồn văn hóa dân tộc trong phát triển

Trong tất cả quy hoạch và thiết kế, dự án chú trọng giữ gìn bản sắc văn hóa. Các tác phẩm nghệ thuật, chất liệu trang trí sử dụng hoa văn dân tộc (mẫu thổ cẩm Jrai, chi tiết trang trí lục bình, gõ trống, mặt nạ lễ hội…). Chương trình đào tạo sẽ được tổ chức cho nhân viên và hướng dẫn viên về văn hóa Tây Nguyên, nhằm tránh xâm lấn hay “tây hóa” sự kiện. Truyền thông dự án nhấn mạnh vào du lịch bền vững, đẩy mạnh quảng bá các lễ hội dân tộc của cả Gia Lai và Bình Định (như Lễ mừng lúa mới Jrai, Lễ hội cồng chiêng, Festival Võ cổ truyền Bình Định) ngay tại khu du lịch.

Nguồn thu chính của dự án đến từ dịch vụ du lịch (đón khách thăm quan làng nghề, homestay, tour trải nghiệm), kinh doanh sản phẩm thủ công mỹ nghệ và ẩm thực địa phương. Một phần lợi nhuận sẽ tái đầu tư cho cộng đồng dân tộc: trả thù lao cho nghệ nhân, hỗ trợ duy tu làng nghề, phát triển mô hình du lịch cộng đồng. Nhờ đó, không chỉ thúc đẩy kinh tế – xã hội địa phương, dự án còn góp phần làm sống lại giá trị truyền thống của Gia Lai và Bình Định, bảo đảm “bức tranh du lịch Việt” thêm sắc màu dân tộc.

Đỉnh núi lửa Chư Đăng Ya (Gia Lai) – thắng cảnh thiên nhiên hùng vĩ, được Daily Mail (Anh) bình chọn một trong 10 ngọn núi đẹp nhất thế giới. Vị trí dự án gần khu vực này, tạo lợi thế phát triển du lịch sinh thái gắn với cảnh quan núi đá bazan nguyên sinh.

Phụ lục: Di sản, làng nghề, ẩm thực tiêu biểu hai tỉnh

Hạng mục	Tên/Đặc điểm	Thuộc tỉnh	Chú thích/Sản phẩm
Di sản (Thiên nhiên)	Khu dự trữ sinh quyển thế giới Kon Hà Nừng – Kon Ka Kinh (rừng đầu nguồn, đa dạng sinh học)	Gia Lai	Di sản sinh quyển UNESCO (2009)
Di sản (Văn hóa)	Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên	Gia Lai và Tây Nguyên	Di sản phi vật thể UNESCO (2005); biểu diễn cồng chiêng, lễ hội bản địa
Di sản (Văn hóa)	Võ cổ truyền Bình Định – võ Tây Sơn	Bình Định	Đang lập hồ sơ trình UNESCO; có hàng chục làng võ, 12.000 học viên
Làng nghề	Làng nón ngựa Phú Gia (300+ năm) (nón ngựa thêu tay)	Bình Định (Phù Cát)	Biểu tượng văn hóa Bình Định, thêu hoa văn “long, phụng, rồng, chim công”
Làng nghề	Làng gốm Vân Sơn (k. Nhơn Hậu) – gốm thô, gốm sân nhà (nguồn gốm Chăm cổ)	Bình Định	Thức uống dân dã (ấm, chậu)
Làng nghề	Làng tiện gỗ Nhơn Hậu – đồ gỗ mỹ nghệ (bàn ghế, tủ, khay trà)	Bình Định (Nhơn Hậu)	Sản phẩm tinh xảo, nguồn thu kinh tế cho dân làng
Làng nghề	Làng dệt thổ cẩm làng Phung (Pleiku) – CLB dệt thổ cẩm Jrai, đa dạng hoa văn sinh động	Gia Lai (Pleiku)	106 CLB, ~1.600 thợ dệt, sản phẩm áo, ví, khăn, túi dân tộc
Làng nghề	Nghề khắc tượng gỗ, làm gùi, múa chiêng – nhiều già làng ở Kông Chro, Chư Păh, Chư Sê vẫn gìn giữ nghề xưa	Gia Lai	Tượng gỗ Bahnar/Jrai; gùi (giỏ), trang phục trình diễn; phục vụ du lịch cộng đồng
Ẩm thực đặc sản	Rượu Bàu Đá (gạo nếp, nước giếng) – Top 10 đặc sản Việt	Bình Định (An Nhơn)	Hương vị truyền thống, phết thưởng thức cùng thịt nướng
Ẩm thực đặc sản	Bánh xèo, bánh hỏi lòng heo, nem chả – món ăn dân dã đất võ	Bình Định	Phục vụ khách tham quan làng nghề; nổi tiếng món Đồng Dinh (Tây Sơn)
Ẩm thực đặc sản	Bơ sáp Gia Lai – quả to, hạt nhỏ, dẻo ngọt	Gia Lai	Đặc sản Tây Nguyên; dùng làm sinh tố, chè, món tráng miệng
Ẩm thực đặc sản	Gà nướng cơm lam, cá kho Tây Nguyên, măng le, mật ong rừng	Gia Lai	Đặc sản cao nguyên (món truyền thống dân tộc Jrai, Bahnar)

Trên đây là ví dụ các giá trị văn hóa – ẩm thực tiêu biểu của Gia Lai và Bình Định. Dự án sẽ khai thác và bảo vệ những giá trị này theo hướng bền vững, không để “hồn Việt” bị pha trộn nhiều yếu tố bên ngoài.

Trên đây là những thông tin tổng quan về “Ứng dụng di sản và bảo tồn trong phát triển sản phẩm bất động sản tại Gia ” do Sen Vàng Group thực hiện. Hy vọng những nội dung này sẽ giúp các chủ đầu tư, nhà phát triển và doanh nghiệp bất động sản có thêm góc nhìn chiến lược trong việc khai thác giá trị bản địa, hướng tới phát triển bền vững và khác biệt hóa sản phẩm trên thị trường. Ngoài ra để xem thêm các bài viết về tư vấn phát triển dự án, anh chị, bạn đọc có thể truy cập trang web senvangdata.com