Công cụ Tài chính xanh tại Việt Nam: Thực trạng và thách thức đối với doanh nghiệp

15 Tháng mười hai, 2024

Tổng quan

Các công cụ tài chính xanh như trái phiếu xanh, quỹ đầu tư xanh, và chứng chỉ carbon ngày càng phổ biến trên toàn cầu, đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển bền vững. Trái phiếu xanh giúp huy động vốn cho các dự án giảm thiểu tác động môi trường như năng lượng tái tạo, quản lý nước và xử lý chất thải. Quỹ đầu tư xanh tập trung vào các dự án và doanh nghiệp có tác động tích cực đến môi trường. Trong khi đó, chứng chỉ carbon tạo động lực cho các doanh nghiệp giảm lượng phát thải khí nhà kính thông qua các cơ chế thị trường. Những công cụ này không chỉ hỗ trợ tài chính cho các dự án xanh mà còn thu hút nguồn vốn trong và ngoài nước, thúc đẩy sự cạnh tranh và đổi mới kinh tế trong bối cảnh các nhà đầu tư ngày càng ưu tiên các yếu tố môi trường và xã hội.

Nguồn: Sen Vàng tổng hợp

Công cụ tài chính xanh tại Việt Nam

Trái phiếu xanh: Đây là công cụ tài chính chủ đạo nhằm huy động vốn cho các dự án thân thiện với môi trường tại Việt Nam. Từ năm 2016 đến 2020, Việt Nam đã thực hiện 4 đợt phát hành trái phiếu xanh với tổng giá trị 284 triệu USD. Trong giai đoạn 2019-2023, giá trị phát hành tăng lên khoảng 1,16 tỷ USD và đạt 1,4 tỷ USD vào tháng 6/2024. Trong khi đó, thị trường trái phiếu bền vững toàn cầu có tổng dư nợ khoảng 4,16 nghìn tỷ USD, với giá trị phát hành năm 2023 đạt 939 tỷ USD. Điều này cho thấy tiềm năng rất lớn để doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận dòng vốn quốc tế thông qua trái phiếu xanh, đặc biệt trong các lĩnh vực năng lượng tái tạo, quản lý tài nguyên và cơ sở hạ tầng bền vững.

5 lợi ích đối với nhà đầu tư trái phiếu xanh

Thực tiễn áp dụng trái phiếu xanh tại Việt Nam:

Tháng 7/2022, EVN Finance phát hành đợt trái phiếu xanh đầu tiên trị giá hơn 1.700 tỷ đồng, được bảo lãnh bởi GuarantCo (50 triệu USD, tương đương 1.150 tỷ đồng). Đây là lần đầu tiên tại Việt Nam có trái phiếu xanh được bảo lãnh bởi tổ chức quốc tế, mở ra hướng phát triển bền vững cho các dự án xanh.
Tháng 10/2023, BIDV phát hành thành công trái phiếu xanh đầu tiên tại Việt Nam trị giá 2.500 tỷ đồng. Vốn huy động sẽ tài trợ các dự án xanh, tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ môi trường, đáp ứng Khung Trái phiếu Xanh của BIDV. Đây là lần đầu tiên trái phiếu xanh trong nước tại Việt Nam được xếp hạng tín nhiệm cao bởi Moody’s.

Tín dụng xanh: Các ngân hàng thương mại tại Việt Nam, như BIDV, Vietcombank, Agribank, đã mở rộng cung cấp các khoản vay xanh với lãi suất ưu đãi dành cho các dự án về năng lượng sạch, xử lý chất thải, nông nghiệp hữu cơ và xây dựng bền vững. Đến ngày 31/3/2024, dư nợ tín dụng xanh đạt gần 637.000 tỷ đồng, chiếm khoảng 4,5% tổng dư nợ toàn nền kinh tế. Mặc dù tăng trưởng tín dụng xanh bình quân đạt 22% mỗi năm kể từ năm 2017, mức độ tiếp cận tín dụng xanh vẫn còn hạn chế.

Hình 1: Cơ cấu tín dụng xanh. Nguồn: Ngân hàng Nhà nước, 2024

Các chương trình tín dụng xanh tiêu biểu ở một số NHTM

Hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế

Ngân hàng Thế giới (WB): Dự báo Việt Nam cần huy động 368 – 380 tỷ USD cho giai đoạn 2022 – 2040 để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Các quỹ quốc tế cung cấp nguồn vốn ưu đãi cho dự án xanh, ví dụ trong lĩnh vực năng lượng tái tạo và công trình xanh.

Lĩnh vực năng lượng tái tạo và công nghệ tại Việt Nam đang được các quỹ đầu tư theo dõi, cân nhắc đầu tư.

Quỹ đầu tư bền vững (Sustainable Investment Funds): Đây là các quỹ đầu tư hoặc quỹ giao dịch trao đổi (ETF) tập trung vào cổ phiếu của các công ty tham gia vào các ngành hoặc ngành kinh doanh bền vững với môi trường, đồng thời tuân thủ các tiêu chuẩn ESG (Môi trường, Xã hội, Quản trị). Các nhà đầu tư có thể tham gia tài chính xanh bằng cách mua cổ phần của các quỹ này.

Các chính sách hỗ trợ và khung pháp lý

Quyết định 1934/QĐ-BTC (2024): Kế hoạch hành động của Bộ Tài chính nhằm phát triển các công cụ tài chính xanh, bền vững.

Trong đó, chiến lược phát triển thị trường chứng khoán đến năm 2030 đặt mục tiêu rõ ràng là “phát triển các công cụ tài chính xanh, tài chính bền vững”, nhằm thúc đẩy sự minh bạch, đa dạng hóa sản phẩm tài chính và hỗ trợ các dự án xanh, thân thiện với môi trường.

Đây là bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện khung pháp lý, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp, đặc biệt là trong lĩnh vực bất động sản, tiếp cận nguồn vốn dài hạn và ưu đãi để phát triển các dự án bền vững, góp phần hiện thực hóa mục tiêu giảm phát thải và tăng trưởng xanh của quốc gia.

Ngoài ra Chiến lược phát triển thị trường chứng khoán đến năm 2030: Đặt trọng tâm vào việc hoàn thiện khung pháp lý và mở rộng quy mô các sản phẩm tài chính xanh.

Thách thức: Việt Nam cần huy động 368 – 380 tỷ USD từ nay đến năm 2040 để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Dù các sản phẩm tài chính xanh đã phát triển, dư địa để mở rộng vẫn còn lớn. Tuy nhiên, những khó khăn trong việc tiếp cận vốn, đặc biệt là các tiêu chuẩn và điều kiện khắt khe, đang là rào cản lớn mà doanh nghiệp cần vượt qua.

Các công cụ tài chính xanh đang và sẽ là nền tảng quan trọng giúp Việt Nam chuyển đổi sang mô hình kinh tế xanh, đồng thời tạo cơ hội lớn cho doanh nghiệp bất động sản và các ngành liên quan. Tuy nhiên, việc triển khai lĩnh vực này tại Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức đáng kể:

Thứ nhất, thiếu khung pháp lý rõ ràng và đồng bộ. Hiện tại, Việt Nam chưa có một tiêu chuẩn quốc gia chính thức về định nghĩa, đánh giá, và phân loại các dự án xanh. Các quy định liên quan đến trái phiếu xanh, tín dụng xanh và các sản phẩm tài chính xanh khác còn phân tán và chưa thống nhất, gây khó khăn cho việc quản lý và triển khai thực tiễn. Điều này khiến các doanh nghiệp và tổ chức tài chính gặp trở ngại trong việc xác định các dự án đủ điều kiện nhận tài trợ từ các công cụ tài chính xanh.

Thứ hai, hạn chế về nguồn vốn và sự tham gia của nhà đầu tư. Mặc dù nhu cầu tài trợ cho các dự án bền vững ngày càng tăng, nguồn vốn dành cho tài chính xanh vẫn còn hạn chế. Điều này khiến các doanh nghiệp thực hiện các dự án xanh gặp khó khăn trong việc huy động vốn dài hạn, từ đó cản trở sự phát triển bền vững và lâu dài.

Thứ ba, nhận thức và năng lực triển khai tài chính xanh còn hạn chế. Nhiều doanh nghiệp chưa hiểu rõ lợi ích của tài chính xanh hoặc thiếu kiến thức chuyên môn để áp dụng các công nghệ và quy trình xanh. Các tổ chức tài chính, đặc biệt là ngân hàng thương mại, thường gặp khó khăn trong việc đánh giá rủi ro môi trường và xã hội liên quan đến các dự án xanh, dẫn đến sự thận trọng khi cấp vốn.

Một số khuyến nghị

Để thúc đẩy sự phát triển của thị trường tài chính xanh, Việt Nam cần tập trung triển khai đồng bộ các giải pháp sau:

Hoàn thiện khung pháp lý và tiêu chuẩn tài chính xanh

Xây dựng tiêu chuẩn chính thức: Chính phủ cần ban hành bộ tiêu chuẩn tài chính xanh với hướng dẫn cụ thể về tiêu chí môi trường mà các dự án phải đáp ứng để được tài trợ từ các công cụ tài chính xanh như trái phiếu xanh, tín dụng xanh.
Chính sách khuyến khích: Miễn giảm thuế, hỗ trợ lãi suất cho doanh nghiệp phát hành trái phiếu xanh hoặc thực hiện các dự án bền vững nhằm thu hút nhà đầu tư tham gia thị trường.
Quy định giám sát và báo cáo: Áp dụng quy định về giám sát và báo cáo định kỳ tác động môi trường, xã hội của các dự án tài chính xanh, giúp nâng cao niềm tin của nhà đầu tư và đảm bảo tính minh bạch.

Huy động và phân bổ nguồn vốn hiệu quả

Hợp tác quốc tế: Tận dụng nguồn vốn và hỗ trợ kỹ thuật từ các tổ chức quốc tế như Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) nhằm giảm gánh nặng tài chính cho các dự án xanh.
Đa dạng hóa công cụ tài chính: Phát triển các công cụ tài chính xanh như trái phiếu xanh, tín dụng xanh, quỹ đầu tư xanh, sản phẩm bảo hiểm xanh, tạo điều kiện cho nhà đầu tư và doanh nghiệp tiếp cận vốn dễ dàng hơn.
Ưu đãi tín dụng xanh: Khuyến khích ngân hàng cung cấp tín dụng xanh với lãi suất ưu đãi, đồng thời triển khai các chương trình bảo lãnh tín dụng từ chính phủ để giảm rủi ro.

Nâng cao năng lực và nhận thức về tài chính xanh

Đào tạo chuyên môn: Các ngân hàng và tổ chức tài chính cần được đào tạo về đánh giá và quản lý rủi ro môi trường, xã hội liên quan đến các dự án tài chính xanh.
Truyền thông và hội thảo: Thực hiện các chương trình truyền thông và đào tạo nhằm nâng cao nhận thức của doanh nghiệp và nhà đầu tư về lợi ích kinh tế – xã hội từ tài chính xanh

Sáng 18-10, Báo SGGP – Đầu tư Tài chính phối hợp cùng Trung tâm Nghiên cứu kinh doanh và Hỗ trợ doanh nghiệp (BSA), tổ chức Hội thảo tài chính xanh

Phát triển cơ sở hạ tầng và thị trường thứ cấp cho tài chính xanh

Thị trường thứ cấp: Xây dựng thị trường thứ cấp để tăng tính thanh khoản cho các sản phẩm tài chính xanh như trái phiếu xanh, thu hút thêm nhiều nhà đầu tư tham gia và tạo điều kiện thuận lợi cho giao dịch.
Ứng dụng công nghệ tài chính: Sử dụng công nghệ số, blockchain, và trí tuệ nhân tạo (AI) để nâng cao hiệu quả quản lý, giám sát, và tính minh bạch của các dự án tài chính xanh.

Triển khai đồng bộ các giải pháp trên sẽ giúp Việt Nam tạo nền tảng phát triển bền vững, thu hút nguồn lực và củng cố vai trò tiên phong trong lĩnh vực tài chính xanh tại khu vực.

Trên đây là những thông tin tổng quan về ” Công Cụ Tài Chính Xanh tại Việt Nam: Thực Trạng và Thách Thức đối với doanh nghiệp ” do Sen Vàng Group cung cấp. Hy vọng với những thông tin trên giúp chủ đầu tư, nhà đầu tư và doanh nghiệp có thêm những thông tin về một trong những tiêu chí cần cân nhắc, xem xét trước khi đầu tư. Ngoài ra để xem thêm các bài viết về tư vấn phát triển dự án, anh chị, bạn đọc có thể truy cập trang web senvangdata.com